Mạch nha dược liệu xuất phát từ Lúa mạch với vị ngọt, tính ôn. Nếu công dụng của Mạch nha trong y học cổ truyền chủ trị tới bệnh lý tiêu hóa thì y học hiện đại đã có những nghiên cứu chỉ ra nhiều tác dụng hơn của dược liệu này. Hãy cùng Bách Thảo Dược tìm hiểu các thông tin liên quan đến dược liệu Mạch nha qua bài viết này.
Tìm hiểu về Mạch nha
Mạch nha hay còn biết đến với tên gọi khác là Lúa mạch, Mầm lúa, Mầm mạch, có tên khoa học là Fructus Herdei germinatus, thuộc họ Lúa (Poaceae).
Cây Mạch nha là gì, đặc điểm nhận biết
Cây Mạch nha là loại cây thân thảo. Cây có rễ dạng sợi, thân to mọc thẳng, cao khoảng 50 – 100cm và sống lâu năm. Lá thẳng có phần khô ráp, lưỡi bẹ ngắn.
Hoa Mạch môn mọc thành cụm, có góc cạnh xuất hiện với nhiều bông nhỏ, hoa đều sinh sản và xếp thành các dãy. Các mày hình dải, hẹp và thon tạo thành râu. Quả thon hình trái xoan có rãnh dọc.
Vị thuốc Mạch nha là hạt Lúa mạch có hình thoi, đường kính khoảng 3-4mm, dài 8-12mm. Bề ngoài vỏ hạt có màu vàng nhạt, trên lưng có râu dài và các mày bao quanh. Khi bóc vỏ ngoài sẽ thấy mặt bụng dược liệu có rãnh dọc. Mầm non có hình mũi mác, có chiều dài khoảng 0,5cm. Chúng xuất hiện với một vài rễ nhỏ cong queo. Dược liệu có chất cứng, khi bẻ gãy có tinh bột màu trắng. Nếm có vị ngọt, không mùi.
Bộ phận dùng
- Mạch nha được sử dụng từ hạt lúa mạch mì đã có mầm.
- Chọn hạt mọc mầm đều, chắc cứng, không nát và ẩm mốc.
Thành phần hóa học
Trong Mạch nha có chứa thành phần: Tinh bột, chất béo, protid, men chuyển hoá đường, matose, saccharose glucose, sinh tố B, lexitin, các men amylase, mantase.
Phân bố
Dược liệu phân bố và được trồng rộng rãi ở Trung Quốc, Liên Xô cũ, Tây Âu và Bắc Mỹ.
Thu hái và chế biến Mạch nha
Thu hái
- Công dụng của Mạch nha tốt nhất khi dược liệu được thu hoạch vào tháng 4 và tháng 5 hàng năm.
Chế biến
- Sau khi thu hoạch, ngâm dược liệu trong nước khoảng 1 ngày sau đó vớt ra để ráo nước
- Thực hiện vảy nước lên Mạch nha mỗi ngày để lên mầm.
Bảo quản
- Để dược liệu tại những nơi khô ráo, thoáng mát.
Công dụng của Mạch nha
Tính – vị, quy kinh
Mạch nha có vị ngọt, tính ôn và được quy vào 3 kinh Tỳ, Can, Vị
Tác dụng theo Y học cổ truyền
Trích từ một số tài liệu Y học cổ truyền về công dụng của Mạch nha như sau:
- Điều hòa vị khí tự do ở gan, chủ trị khó tiêu, ứ trệ
- Mạch nha có công dụng khai vị, ôn trung, hạ khí, tiêu đàm
- Theo sách Y học Khởi Nguyên, công dụng của Mạch nha là khoan trường vị, tăng cường chức năng tiêu hóa, bồi bổ trong trường hợp tỳ vị hư…
Tác dụng theo Y học hiện đại
Được sử dụng rộng rãi như một loại thực phẩm cũng như dược liệu được bổ sung trong các bài thuốc, Y học hiện đại đã có những nghiên cứu về công dụng của Mạch nha và cho kết quả:
- Hỗ trợ tiêu hóa: Thành phần Amylase và vitamin B được đánh giá có khả năng hỗ trợ điều trị ăn uống khó tiêu. Tuy nhiên do hoạt chất Amylase bị phân hủy ở nhiệt độ cao, do đó cần chú ý trong quá trình bào chế để không làm mất đi công dụng của Mạch nha.
- Tác động và giúp hạ đường huyết
- Điều trị bệnh lý viêm ruột, lỵ, đau bụng đi ngoài ở trẻ em
- Lợi sữa.
Cách dùng, liều lượng
- Khuyến cáo về liều dùng của Mạch nha: Dùng 10 – 15 gram/ngày, tối đa 30 – 120g
- Trong trường hợp cắt giảm sữa, người bệnh cần sử dụng ở liều cao.
- Sắc lấy nước uống, tán thành bột hoặc kết hợp cùng với những vị thuốc khác để sử dụng.
Các bài thuốc trị bệnh với Mạch nha
Bài thuốc 1: Trị đầy bụng, rối loạn tiêu hóa
Chuẩn bị
- Mạch nha 10g
- Sinh sơn tra 10g
Cách làm
- Rửa sạch dược liệu, sao qua trong chảo
- Thêm 400ml nước, sắc trên lửa nhỏ đến khi lượng nước còn 1 nửa
- Chắt lấy nước và chia làm 2 phần uống trong ngày
- Dùng cho tới khi bệnh thuyên giảm
Bài thuốc 2: Điều trị đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, chán ăn
Chuẩn bị
- Mạch nha 10g
- Bạch truật 10g
- Bạch linh 10g
- Đảng sâm 10g
- Cam thảo 3g
- Thảo quá 6g
- Can khương 3g
- Trần bì 5g
- Hậu phác 5g
Cách làm
- Dược liệu rửa sạch, sắc cùng 800ml nước tới khi còn khoảng 400ml
- Lấy nước sắc chia thành nhiều lần uống trong ngày. Sử dụng trong 3 ngày
Bài thuốc 3: Công dụng của Mạch nha trong điều trị trướng chung, chán ăn
Chuẩn bị
- Mạch nha
- Kê nội cân
- Sơn tra
- Thần khúc với liều lượng như nhau
Cách làm
- Rửa sạch, sắc dược liệu cùng nước với lửa nhỏ trong 30 phút
- Chắt lấy nước và uống khi ấm mỗi ngay 1 thang
Bài thuốc 4: Điều trị ứ khí ở vị và can, phình đầy ngực, đau thượng vị
Chuẩn bị: 10g mỗi vị
- Mạch nha
- Chỉ thực
- Sài hồ
Cách làm
- Rửa sạch dược liệu rồi cho vào nồi sắc cùng 600ml nước tới khi cạn còn 200ml
- Chắt nước thuốc và sử dụng trong ngày mỗi ngày 1 thang
- Sử dụng trong 3 ngày sẽ thấy hiệu quả
Lưu ý khi sử dụng Mạch nha
- Trong dược liệu Mạch nha có chứa hàm lượng độc tố với tỉ lệ 0,02 – 0,35%, tuy nhiên độc tố này khó hấp thu khi dùng đường uống. Dù vậy vẫn cần chú ý nếu sử dụng với hàm lượng lớn.
- Một số trường hợp người bệnh sử dụng dược liệu bị nhiễm độc là do Mạch nha đã biến chất. Ngoài ra một số nấm độc ký sinh ở mầm có thể được sinh ra nên lúc mua hoặc thu hoạch cần lưu ý.
Trên đây là một số thông tin cơ bản về dược liệu và công dụng của Mạch nha, những thông tin này mang tính chất tham khảo. Người bệnh nên hỏi thêm ý kiến bác sĩ về việc sử dụng Mạch nha cùng các dược liệu phối hợp trong quá trình điều trị của mình để đảm bảo hiệu quả cao nhất.
—————–
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY TNHH BÁCH THẢO DƯỢC
Địa chỉ nhà máy: Lô Q-6, Khu Công Nghiệp Tràng Duệ, Thuộc Khu Kinh Tế Đình Vũ – Cát Hải, Xã An Hoà, Huyện An Dương , TP.Hải Phòng, Việt Nam.
Văn phòng đại diện: LK16-12 Khu đô thị mới An Hưng, P.La Khê, Q.Hà Đông, TP.Hà Nội.
Hotline: 0858 387 350 – 0977 998 733.
Kết nối với chúng tôi tại đây:
Fanpage: Nhà máy GMP Bách Thảo Dược
Website: Bachthaoduocgmp.vn
Youtube: Nhà máy sản xuất Bách Thảo Dược GMP
