Mạch môn dược liệu hay còn được gọi là Tóc tiên, Lan tiên, có tên khoa học là Ophiopogon japonicus (Thunb.) Ker. Gawl, thuộc họ Mạch môn đông (Haemodoraceae). Vị thuốc này đã được chứng minh công dụng trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý: ho lâu ngày, ho có đờm, ho ra máu, táo bón…
Tìm hiểu về Mạch môn dược liệu
Đặc điểm nhận biết
Mạch môn dược liệu là cây cỏ sống nhiều năm, lá phát triển từ rễ và không có thân. Rễ chùm phình lên thành củ. Lá cây hẹp, dài, mọc thẳng từ gốc, mặt trên màu xanh thẫm, mặc dưới màu trắng nhạt, nhiều gân song song.
Hoa nhỏ có màu lục nhạt, kết tập thành chùm trên cuống chung dài. Quả cây Mạch môn mọng, có màu xanh lam, đường kính khoảng 5 – 6mm, mỗi quả chứa từ 1 – 2 hạt.
Bộ phận dùng
Rễ củ Mạch môn (Radix Ophiopogonis japonici) sau khi phơi hoặc sấy khô được sử dụng làm dược liệu.
Thành phần hóa học
Hoạt chất chính trong rễ củ Mạch môn gồm: Chất nhầy, đường, saponin steroid, sitosterol.
Mạch môn dược liệu phân bố ở đâu?
Mạch môn có nguồn gốc xuất phát từ Nhật Bản, đến nay đã được trồng làm cảnh và lấy dược liệu ở nhiều nơi.
Tại Việt Nam, Mạch môn dược liệu mọc hoang và được trồng ở nhiều vùng như: Hà Nam, Bắc Giang, Nghệ An, Hưng Yên…
Thu hái và chế biến
Thu hái
Chỉ thu hái những củ Mạch môn đã trên 2 năm tuổi để đảm bảo chất lượng dược liệu. Thu hoạch dược liệu vào khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 12 trong năm. Sau khi thu hái đem cạo bỏ rễ con và rửa sạch đất bẩn.
Chế biến
Một số tài liệu chỉ ra cách chế biến củ Mạch môn như sau:
- Theo Dược liệu Việt Nam
- Rửa nhanh, để ráo nước tới khi vỏ se lại, dùng nhíp gắp loại bỏ lõi
- Bổ đôi củ, sau đó đem phơi khô hoặc sao vàng
- Theo Dược tài học: Chế biến Mạch môn bằng cách Chu mạch môn
- Cho Mạch môn vào chậu, phun ít nước cho củ hơi mềm
- Áo bột chu sa bên ngoài rồi đem phơi khô
- Theo Lôi Công Bào Chích Luận
- Củ tươi rửa sạch sau đó tẩm hơi nước nóng cho mềm rồi rút bỏ lõi
- Đem dược liệu sao nóng và để nguội, làm khoảng 3 – 4 lần rồi đem tán bột
Bảo quản
Đậy kín và để nơi khô thoáng, tránh ẩm.
Tác dụng của vị thuốc Mạch môn
Tính – vị, quy kinh
Củ Mạch môn có vị ngọt, hơi đắng, tính hơi hàn và quy vào kinh Vị, Phế, Tâm
Tác dụng theo Y học cổ truyền
- Đông Y đã sử dụng vị thuốc Mạch môn trong các bài thuốc với nhiều tác dụng với cơ thể như: Nhuận phế, Thanh nhiệt giải độc, Thanh tâm, An thần, An ngũ tạng…
- Những tác dụng như trên, Mạch môn dược liệu chủ trị trong các trường hợp: Chữa viêm phế quản cấp tính, chữa ho, long đờm, ho lao, phiền khát, thổ huyết, chảy máu cam…
Tác dụng theo Y học hiện đại
Ngoài công dụng đến hệ thống hô hấp, tài liệu Trung Dược học cũng đã chỉ ra một số tác dụng khác của Mạch môn dược liệu:
- Thực nghiệm cho thấy tác dụng bảo vệ cơ tim, chống rối loạn nhịp tim, tăng lượng máu qua đông mạch vành và cải thiện sự co bóp cơ tim
- Thí nghiệm tiêm bắp tay thỏ nước sắc dược liệu cho thấy ảnh hưởng đến đường huyết
Chinese Herbal Medicine đã đưa ra kết quả một số thí nghiệm trên củ Mạch môn:
- Bột Mạch môn có khả năng ức chế E.coli và Staphylococcus albus
- Nước sắc từ mạch môn khi tiêm cho thỏ nhận thấy khả năng tăng lượng dự trữ Glycogen ở động vật thí nghiệm.
Cách dùng – liều lượng
Theo tài liệu Cây thuốc và những bài thuốc của PGS.TS. Nguyễn Viết Thân, liều dùng đối với Mạch môn dược liệu là từ 6 – 12g thuốc sắc.
Các bài thuốc trị ho với Mạch môn đông
Bài thuốc 1: Trị viêm họng mạn, viêm phế quản mạn tính, lao phổi
Chuẩn bị
- Mạch môn 20g
- Bán hạ chế 6g
- Cam thảo 4g
- Đại táo 4 quả
- Đảng sâm 12g
- Ngạch mễ 20g
Cách làm
- Sắc lấy nước mỗi ngày 1 thang, sử dụng tới khi hết bệnh
Bài thuốc 2: Trị ho khan, họng đau, táo nhiệt hại phế, đờm đặc
Chuẩn bị
- Thạch cao 10g
- Cam thảo 4g
- A giao 3g
- Tỳ bà diệp 4g
- Mạch môn 5g
- Tang diệp 12g
- Mè đen 4g
- Hạnh nhân 3g
Cách làm
- Sắc nước uống
Bài thuốc 3: Trị họng đau, ho ít đờm, Phế, Vị bị táo nhiệt, họng khô
Chuẩn bị
- Mạch môn 1kg
- Thiên môn 1kg
Cách làm
- Nấu cao 2 dược liệu trên, thêm 0.5kg Mạch nha khuấy đều
- Mỗi lần sử dụng 1 – 2 thìa canh trước khi ăn, dùng trong 3 ngày.
Hy vọng bài viết đã cung cấp tới độc giả những thông tin về công dụng, bài thuốc Mạch môn dược liệu. Người bệnh cần lưu ý việc sử dụng Mạch môn trong một số trường hợp như: Tiêu chảy, Phế và Vị có nhiệt, Tỳ vị hư hàn…Để đảm bảo hiệu quả điều trị được tốt nhất, người bệnh nên tham khảo thêm thông tin từ các bác sĩ, thầy thuốc.
—————–
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY TNHH BÁCH THẢO DƯỢC
Địa chỉ nhà máy: Lô Q-6, Khu Công Nghiệp Tràng Duệ, Thuộc Khu Kinh Tế Đình Vũ – Cát Hải, Xã An Hoà, Huyện An Dương , TP.Hải Phòng, Việt Nam.
Văn phòng đại diện: LK16-12 Khu đô thị mới An Hưng, P.La Khê, Q.Hà Đông, TP.Hà Nội.
Hotline: 0858 387 350 – 0977 998 733.
Kết nối với chúng tôi tại đây:
Fanpage: Nhà máy GMP Bách Thảo Dược
Website: Bachthaoduocgmp.vn
Youtube: Nhà máy sản xuất Bách Thảo Dược GMP
