XẠ CAN – VỊ THUỐC VỚI NHIỀU CÔNG DỤNG HỮU ÍCH

Xạ Can được biết đến là một loại Dược liệu trong nhiều bài thuốc chữa các chứng bệnh về họng. Hy vọng qua bài viết này, các bạn sẽ hiểu rõ hơn về đặc điểm, thành phần và công dụng của Dược liệu này trong các bài thuốc thường dùng

Đặc điểm thực vật

Xạ Can là cây gì?

Xạ Can hay còn gọi là cây Rẻ Quạt, tên khoa học là Belamcanda chinensis (L.) DC, thuộc họ La Dơn

Đặc điểm hình thái

Cây Xạ Can là một loài cây thân cỏ có phần rễ rất phát triển, thân rễ mọc bò sát đất. Thân cây có lá mọc thẳng đứng, cao khoảng 0,5 – 1m. Lá cây hình dải, có bẹ mọc ốp vào thân và xòe hình quạt, xếp thành hai dãy trên thân, dài 20 – 40cm.  

Hoa Xạ Can có cuống, mọc thành từng cụm, bao hoa có 6 cánh màu vàng cam chấm đốm tím. Phần quả của cây hình trứng, gồm 3 van, dài khoảng 23 – 25 mm, hạt xanh đen và có hình cầu.

Thành phần

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra, trong Xạ Can có chứa các thành phần hóa học là một số dẫn chất của isoflavonoid như belamcandin C₂₄H₂₄O₁₂ và tectoridin C₂₂H₂₂O₁₁. 

Trong đó,  Belamcandin thuỷ phân sẽ cho glucoza và belamcangenin. Tectoridin thuỷ phân sẽ cho glucoza và tectorigenin 

Phân bố

Cây Xạ Can thường mọc hoang ở vùng đồi núi, trung du, sườn núi…Ở Việt Nam, chúng thường mọc ở khu vực các tỉnh Lào Cai, Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa…

Trên thế giới, Xạ Can mọc nhiều ở các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Lào,…

Thu hoạch

Thu hái: Thường Xạ Can sẽ được thu hoạch vào mùa xuân hoặc cuối thu, lấy cả cây và rễ.

Bộ phận dùng: Thân rễ.

Chế biến: Sau khi thu hoạch, tước lá và cắt bỏ rễ con, sau đó sửa sạch và ngâm qua nước gạo 1 – 2 ngày rồi thái mỏng, phơi khô làm thuốc.

Bảo quản: Xạ Can phơi khô, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát tránh mốc, mọt.

Tác dụng của Xạ Can

Tính vị: Vị đắng, tính hàn, có độc

Quy kinh: Can, phế

Công dụng: Giáng hỏa giải độc, tán huyết tiêu đàm, trị hầu tí yết thống, khái nghịch thượng khí, lỗi lịch kết hạch, phụ nữ kinh bế, ung thũng, sang độc.

Chủ trị: 

• Thường dùng tiêu viêm, tiêu đờm, ho, viêm họng, viêm amidan.
• Chữa sốt, thống kinh, bí đại tiểu tiện, 
• Chữa sưng vú, tắc tia sữa. 
• Chữa đau nhức tai, rắn cắn.

Các bài thuốc từ Xạ Can

Xạ Can là vị thuốc xuất hiện trong nhiều bài thuốc, ví dụ như:

Chữa viêm amidan mạn

Bài thuốc: Xạ Can 8g, Sa Sâm 12g, Mạch Môn 12g, Huyền Sâm 12g, Tang Bạch bì 12g

Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang

Chữa ho mạn, người ốm yếu mệt mỏi, ho rát hầu họng

Bài thuốc: Xạ Can 10g, Tang Bạch Bì 20g, Rễ chanh 12g, Tô Tử 16g, Dừa Cạn 16g, Địa Liên 8g, Cam Thảo 8g, Ngải Cứu 10g, Sài Đất 10g

Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang

Trị họng sưng đau, ăn uống không thông

Bài thuốc: Xạ Can 4g; Hoàng Cầm, Cam Thảo, Cát Cánh đều 2g. 

Cách dùng: Tán bột, hòa với nước mát uống (Đoạt Mệnh Tán – Giản Tiện phương).

Trị vú sưng

Bài thuốc: Xạ Can phơi khô, tán bột rồi trộn với mật và đắp lên vùng vú bị sưng đau

Trị khớp gối viêm, tổn thương do bị ngã

Bài thuốc: Xạ Can 90g, ngâm với 500ml rượu một tuần,

Cách dùng: Mỗi lần uống 20ml, ngày 2 lần (An Huy Trung Thảo Dược).

Ngoài ra còn có rất nhiều bài thuốc sử dụng nguyên liệu là Xạ Can khác được lưu truyền trong dân gian, cho tác dụng khá tốt trong điều trị nhiều bệnh mà chúng ta hay gặp phải, đặc biệt các bệnh đường hô hấp

Kiêng kị khi sử dụng Xạ Can

Tuy là một dược liệu đã được chứng minh có nhiều tác dụng, tuy nhiên vẫn có một số cần lưu ý cho người bệnh khi sử dụng các bài thuốc chứa Xạ Can.

• Khi sử dụng trong thời gian dài sẽ khiến cho cơ thể hết sức mệt mỏi, dễ bị tiêu chảy. 
• Không sử dụng với người có thể trạng yếu, tạng hàn, khí huyết hư 
• Không sử dụng đối với phụ nữ có thai, người đang có vấn đề về can tỳ, đi tiêu lỏng… 

Những tác dụng Xạ Can mang lại là không thể phủ nhận, tuy nhiên để sử dụng đúng cách và hiệu quả nhất, bạn cần tìm hiểu thật kỹ. Nếu có bất cứ thắc mắc về việc sử dụng, hãy tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ, dược sĩ chuyên môn.

Hy vọng qua bài viết trên, độc giả đã hiểu thêm về Xạ Can và hiệu quả mà loại Dược liệu này mang lại trong các bài thuốc chủ trị các căn bệnh thường gặp. Ngoài việc sử dụng các bài thuốc, Quý độc giả cần kết hợp cùng chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng phù hợp để phát huy tối đa hiệu quả điều trị.

————————————————————————————————————

NHÀ MÁY GMP BÁCH THẢO DƯỢC

• Văn phòng đại diện: LK 16-12, khu đô thị mới An Hưng, La Khê, Hà Đông, Hà Nội.
• Địa chỉ nhà máy sản xuất: Lô Q – 6, KCN Tràng Duệ, Thuộc Khu Kinh Tế Đình Vũ – Cát Hải, Xã An Hoà, Huyện An Dương, Hải Phòng
• Liên hệ với chuyên gia của Bách Thảo Dược: 0977.998.733 – 0858.387.350
• Fanpage: Nhà máy GMP Bách Thảo Dược
• Bài viết cùng chuyên mục: DÂY ĐAU XƯƠNG – THẦN DƯỢC CHO NGƯỜI MẮC BỆNH XƯƠNG KHỚP