Bí tiểu, tiểu dắt do nóng trong là bệnh lý thường gặp phải. Từ xưa trong Y học cổ truyền đã ứng dụng sử dụng Xa tiền tử cùng một số dược liệu có công dụng tương tự để chủ trị tình trạng bệnh tiết niệu.
Tìm hiểu về vị thuốc Xa tiền tử
Dược liệu Xa tiền tử là hạt chín khô của cây Xa tiền hay còn gọi là cây Mã đề.
Đặc điểm thực vật
Cây Xa tiền hay còn gọi là cây Mã đề có tên khoa học là Plantago major L., thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae).
Mã đề là cây cỏ thân ngắn hoặc không có thân, sống lâu năm. Lá Mã đề hình thìa, có cuống dài mọc thành cụm từ gốc, nguyên hoặc có răng cưa, 3 gân lá hình cung. Hoa nhỏ, mọc thành bông dài ở kẽ lá. Quả có hình hộp, hạt nhiều, nhỏ và có màu nâu bóng.
Đặc điểm dược liệu
Xa tiền tử có hình bầu dục, hình tròn dài không đều nhau hoặc hình tròn có dạng tam giác, hơi bẹt, dài chừng 2mm, rộng khoảng 1mm, bề mặt màu nâu vàng đen màu be đen, có vân nhăn nhỏ, ở 1 phía có rốn hạt là 1 chấm lõm màu trắng xám. Chất cứng, mùi nhẹ, vị nhạt, có tính dính. Loại nào hạt to, mẩy, màu đen là loại tốt.
Bộ phận dùng
Toàn cây Mã đề đều có thể sử dụng làm thuốc, trong đó Xa tiền tử (Semen Plantaginis) là hạt Mã đề.
Thành phần hóa học
Dược liệu Xa tiền tử có chứa chất nhầy gồm nhiều acid plantanolic, succinic, cholin.
Phân bố
Mã đề là cây mọc hoang và hiện nay được trồng nhiều nơi ở nước ta để làm thuốc.
Thu hái và chế biến Dược liệu Xa tiền tử
Thu hái
- Xa tiền tử được thu hái vào tháng 7 – 8 khi quả chín
Chế biến
- Dược liệu sau khi thu hái từ cây Mã đề đem về đập rũ để lấy hạt.
- Rây qua hạt rồi phơi khô để loại bỏ tạp chất.
Tác dụng của Xa tiền tử
Tính – vị, quy kinh
Dược liệu Xa tiền tử có vị ngọt, tính hàn và quy vào kinh can, thận, tiểu tràng.
Công dụng của Xa tiền tử
Hạt Mã đề trong Y học cổ truyền đã được đánh giá có tác dụng thanh nhiệt trừ đờm, lợi thấp nên dùng trị chứng thấp nhiệt, tiểu buốt, bí tiểu, nước tiểu đục và có thể đi tiểu ra máu.
Xa tiền tử kết hợp cùng một số dược liệu khác như Cỏ tranh, Râu ngô, Kim tiền thảo, Dừa nước…còn có tác dụng trị viêm thận cấp tính, viêm niệu đạo, viêm bàng quang và sỏi tiết niệu.
Ngoài tác dụng lên hệ tiết niệu, Xa tiền tử còn được dùng để trị các bệnh phế nhiệt, viêm phế quản khi kết hợp cùng Mạch môn; trị ỉa chảy và các bệnh đường ruột khi kết hợp cùng Hoa hòe…
Cách dùng, liều lượng
Theo PGS.TS. Nguyễn Viết Thân, đối với dược liệu Xa tiền tử, người bệnh nên sử dụng với liều 6 – 12 hạt mỗi ngày dưới dạng thuốc sắc.
Lưu ý không nên sử dụng dược liệu này với phụ nữ có thai và người âm thịnh dương suy.
Các bài thuốc trị bệnh với Xa tiền tử
Bài thuốc 1: Chữa sỏi thận, đau quặn ngang thắt lưng, đi tiểu buốt, rắt
Chuẩn bị
- Xa tiền tử 20g
- kim tiền thảo 20g
- Lá mơ 100g
- Râu ngô 20g
- Lá cối xay 20g
- Rễ cỏ tranh 20g
Cách làm
- Thái ngắn dược liệu rồi phơi khô, sao vàng hạ thổ
- Mỗi ngày sắc lấy nước uống 1 thang, dùng liên tục trong 6 tháng.
Bài thuốc 2: Bài Bát chính tán
Chuẩn bị
- Hoạt thạch 16 – 40g
- Mộc thông 4 – 8g
- Bán hạ 4 – 8g
- Hậu phác 12 – 20g
- Xa tiền tử 12 – 20g
- Biển súc 12g
- Cù mạch 12g
- Cam thảo 4 – 12g
- Sơn chi tử 8 – 12g
- Đại hoàng 6 – 12g
Cách làm
- Phơi khô, tán nhỏ các dược liệu.
- Mỗi lần sắc 8 – 12g bột dược liệu cùng Đăng tâm, sử dụng ngày vài lần
Công dụng
- Thanh nhiệt, tả hỏa, lợi tiểu, thông lâm.
- Trị thấp nhiệt tại bàng quang, tiểu buốt tiểu dắt, viêm niệu đạo, nóng đau, họng khô, lưỡi đỏ rêu vàng…
Bài thuốc 3: Bài Thanh thử thang
Chuẩn bị
- Thiên hoa phấn 10g
- Xa tiền tử 8g
- Xích thược 8g
- Kim ngân hoa 10g
- Trạch tả 10g
- Liên kiều 10g
- Trúc diệp 8g
- Hoạt thạch 10g
- Cam thảo 4g
Cách làm
- Sắc nước dược liệu và chia ra uống nhiều lần trong ngày
Công dụng
- Thanh nhiệt, giải thử, lợi tiểu, tiêu độc
- Chữa ngoại cảm thử nhiệt, đầu và mặt có mụn nổi u cục.
Hy vọng qua những thông tin về dược liệu Xa tiền tử cùng công dụng chữa bệnh, người đọc đã hiểu rõ hơn về loại dược liệu này. Dù xuất phát hoàn toàn từ tự nhiên nhưng để đảm bảo an toàn cũng như hiệu quả tốt nhất trong điều trị bệnh lý tiết niệu, hãy tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ và có một chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học.
—————–
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY TNHH BÁCH THẢO DƯỢC
Địa chỉ nhà máy: Lô Q-6, Khu Công Nghiệp Tràng Duệ, Thuộc Khu Kinh Tế Đình Vũ – Cát Hải, Xã An Hoà, Huyện An Dương , TP.Hải Phòng, Việt Nam.
Văn phòng đại diện: LK16-12 Khu đô thị mới An Hưng, P.La Khê, Q.Hà Đông, TP.Hà Nội.
Hotline: 0858 387 350 – 0977 998 733.
Kết nối với chúng tôi tại đây:
Fanpage: Nhà máy GMP Bách Thảo Dược
Website: Bachthaoduocgmp.vn
Youtube: Nhà máy sản xuất Bách Thảo Dược GMP
